رسانه‌ها در زندگي امروز بشر نقش پر رنگ دارد و اين نقش را مي‌توان در موج‌هاي ديد که توسط رسانه‌ها در کشور ايجاد شده است. از جمله موج‌هاي قابل اهميت: بيداري مليت‌ها در فراسوي سياست، اقتصاد و تمامي عرصه‌هاي حيات فردي و اجتماعي است و ازسوي ديگر مُهر تاييدي بر اين است که رسانه‌ها توانايي در جهت دادن افکار عمومي را دارد بگونه‌ي که هر کسي که قدرت مديريت رسانه را داشته باشد، توانايي قابل ملاحظه‌اي براي تأثيرگذاري حتي مديريت بر تمام شهروندان خواهد داشت.
گستردگي و نفوذ روزافزرون رسانه هاي جمعي مدرن و محصولات آن به عنوان برجستهترين دست آوردهاي جهان صنعتي و فناوري‌هاي فرهنگي و ارتباطي، همه پديده‌ها و عناصر فرهنگي را به گونههاي مختلف پوشش داده است. كم و كيف اين ارتباط و آثار و نتايج حاصله از آن، پرسش‌ها و مباحث مهمي را به ميان آورده است يکي از مهم‌ترين اين مباحث، مفهوم کيفيت در رسانه و محصولات آن است. کيفيت يک مفهوم بين‌رشته‌اي است که تقريبا همه رشته‌هاي علوم اجتماعي به ويژه علوم مديريت، ارتباطات و رسانه‌ها را ، در نورديده است.
در دنياي پيچيده و رو به گسترش رسانه، هرگاه سخن از كيفيت به ميان مي‌آيد، در وهله نخست اين پرسش مطرح مي‌شود که مفهوم کيفيت در عرصه رسانه چيست؟ هم‌چنين پارامترهاي سنجش كيفي محصولات رسانه‌اي چيست و ما چه زمان مي‌توانيم سيستم جاري در رسانه را با كيفيت بدانيم و چه زمان فاقد كيفيت؟ در واقع اين پارامترها ابزارهاي هستند كه توسط آن‌ها مي‌توان پديده‌اي به نام رسانه را مورد ارزيابي قرار داد و صعود و نزول آن را نسبت به يك روال مشخص تعيين کرد. پارامترهاي بررسي کيفيت محصولات رسانه‌اي بسته به زمان و مكان، داراي اشكال گوناگوني هستند، اگرچه همه آن‌ها براي سنجيدن كيفيت رسانه اعم از تصويري، شنيداري، مکتوب، مجازي و... كارآمد مي‌باشند.
اما بايستي پذيرفت که يك محصول رسانه‌اي زماني مي‌تواند مخاطب داشته باشد كه به كيفيت بيانديشد و «كيفي‌نگري» را سرلوحه کار خود قرار دهد. به‌عبارت ديگر نگرش كيفي، از خود كيفيت با اهميت‌تر است، چون وقتي مي‌توان محصولي استاندارد به بازار عرضه كرد كه به كيفيت باور داشت و رمز اين باور، در نگرشي كيفي نهفته است.
مفهوم کيفيت
کيفيت و مفاهيم مشتق از آن مثل کيفي‌سازي و ارتقاي کيفي، اگرچه مفاهيمي ساده و تک‌وجهي به نظر مي‌رسند اما همانند بسياري ديگر از مفاهيم علوم اجتماعي و انساني تفاسير گوناگوني دارند.
کيفيت در محصولات رسانه‌اي
با توجه به اين‌كه هر وسيله يكي از حواس ما را بيشتر تحت تأثير قرار مي‌دهد، مي‌توانيم به نقش و تأثير آن وسيله ارتباطي پي ببريم.
به طور مثال دنياي كتاب، دنياي خطوط مستقيم و پشت سرهم، دنياي اعتقاد به فرضيه‌هاي ثابت و معلوم بود. تلويزيون دنياي ديگري در اختيار نسل امروزي قرار داد كه با خط‌هاي مستقيم و پشت سرهم (با فاصله ثابت) ارتباطي ندارد. يعني تلويزيون انسان را از دوره منطق خطي به سوي منطق موزاييكي سوق داده است. اين همه نشان مي‌دهد، محصول کيفي رسانه‌اي يعني :
1. حاصل يک فرايند است.
2. متناسب با نياز مخاطب جهت‌دهي مي‌شود.
3. بايد بتواند رضايت مخاطب را جلب کند.
4. بايد بتواند اهداف توليدکننده را تامين کند.
5. در عرصه‌اي رقابتي به مخاطب عرضه مي‌شود.
6. داراي اثرگذاري باشد.
7. از روشي مناسب براي انتقال پيام استفاده مي‌کند.
امروز هر محصول توليدي حتي با رويكرد صنعتي نيز خود يك «فرهنگ» و يك «رسانه» محسوب مي‌شود كه در صدد است مشتري را بر اساس ارزش‌ها و هنجارهايي كه در كانون آن «مصرف انبوه» قرار دارد جامعه‌پذير كند در اين ميان رسانه‌ها به مرحله‌اي رسيده‌اند كه ديگر نمي‌توان از محصولات رسانه‌اي واقعي سخن گفت بلكه بايد از «حد واقعيت» سخن به ميان آورد.
محصولات رسانه‌اي به گونه‌اي توليد و عرضه مي‌شوند كه تنها شكلي از واقعيت را دارند اما محتواي آن‌ها خود «واقعيتي جديد» محسوب مي‌شود كه نه تنها هيچ نسبتي با اصل واقعيت ندارد، بلكه بازتاب‌دهنده اراده معطوف به منافع توليد كننده است ..
1. كيفيت محتوا
از نظر محتوايي، محصول رسانه‌اي از يك سو بايد بتواند انتظار توليد كنندگان و از سوي ديگر انتظار مخاطبان را برآورده كند.
الف: كيفيت محتوا از نظر مخاطبان
- پاسخگويي به نياز مخاطبان (خوانندگان، شنوندگان و بينندگان) در حوزه‌هايي چون اطلاعات، شفاف‌سازي، ايجاد فرصت‌هاي اجتماعي مفيد و توانمندسازي مخاطبان براي مديريت زندگي و مشاركت‌شان در جامعه.
ب: كيفيت محتوا از نظر توليدكننده گان
- تأمين اهداف توليد كنندگان آثار (روزنامه‌نگاران، مديران رسانه‌ها، دولت‌ها و...)
- رعايت هنجارها و قواعد جامعه
- كمك به توسعه دانش در جامعه
- فراگيري و پاسخگويي به همه اقشار (نخبگان، زنان، جوانان، اقوام و...)
- توجه به ارائه مطالب مؤثر در توسعه فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي جامعه
- هدايت مخاطبان به سمت تجربه‌هاي مفيد
- توان رقابت با رسانه‌هاي رقيب و مهاجم به لحاظ اجتماعي
- ماندگاري پيام در عين تأمين انتظار زودگذريي مخاطب
2. كيفيت اطلاعات
ارائه اطلاعات واقعي، قابل اعتماد و تازه، ويژگي مهم محصول كيفي رسانه‌اي است. اطلاعات قابل اعتماد در محصولات فرهنگي نه به عنوان «توليد محض» بلكه به عنوان سرمايه‌اي اجتماعي و منفعت مشترك براي همه اعضاي جامعه محسوب مي‌شود.
3. رعايت اخلاق
- توجه به اصول اخلاقي مورد احترام اعضاي جامعه
- بي‌طرفي در انعكاس مطالب
- توجه به مباني شكل‌دهنده منافع ملي، هويت مذهبي، ملي و قومي
- احترام به حقوق خصوصي و عمومي
طبيعي است رعايت اخلاق، جزيي از فرايند هر توليد رسانه‌اي است. رعايت اصول اخلاقي ياد شده، هر دو نگاهِ «مخاطب‌محور» و «رسانه‌محور» را در خود دارد.
محورها و مصاديق قواعد اخلاقي هر جامعه‌اي را قواعد، ارزش‌ها و هنجارهاي كلي آن جامعه مشخص مي‌کند.
4. جاذبه شكلي محصول
- بهره‌گيري از تكنولوژي‌هاي نوين در مراحل مختلف توليد اثر (توليد تا پخش يا انتشار)
- بهره‌گيري از ابزارهاي مناسب براي تصويربرداري، تدوين و انتشار محصول
- رعايت اصول حرفه‌اي در توليد نورپردازي، صحنه‌پردازي و... در رسانه‌هاي تصويري، صفحه‌آرايي، بهره‌گيري از عنصر گرافيك و... در رسانه‌هاي مكتوب و فضاي مجازي و... .
نقش رسانه‌ها در زندگي اجتماعي امروز
برخي از نظريه پردازان ارتباطات معتقدند امروز جهان در دست كسي است كه رسانه‌ها را در اختيار دارد. نقش عمده رسانه‌ها در شكل‌دهي به افكار عمومي باعث شده است که اهميت رسانه‌ها تا اين حد مورد توجه قرار گيرد. از نظر صاحب نظران غربي، در اختيار داشتن وسايل ارتباط جمعي و فناوري‌هاي جديد ارتباطي، مساوي با در اختيار داشتن استيلاي فرهنگي است. به باور برخي از جمله «ادگار موران» جامعه‌شناس فرانسوي استعمار در دو شكل مستقيم و غيرمستقيم يا استعمار نو، ظهور يافته و پس از تبديل استعمار مستقيم به استعمار غيرمستقيم، وادي فرهنگ به عنوان ابزار اين استعمار به خدمت گرفته شده و از اين پس هر فردي كه روي زمين متولد مي‌شود، فكر و انديشه‌اش تخدير مي‌شود. از اين رو استعمار، هميشگي شده و به محدوده‌هاي صرفاً جغرافيايي نيز ختم نمي‌شود. مهم‌ترين ابزار اين تخدير فرهنگي نيز رسانه است.
همانطور که گفته شد در توليدات رسانه‌اي تعريف کيفيت به دليل پيچيدگي متغيرهاي اثرگذار بسيار دشوار است..
اگر امروزه جهاني‌سازي به گفتمان مسلط غرب تبديل شده است، نشان‌دهنده توجه عميق جامعه‌شناسان و کارشناسان رسانه به کيفيت رسانه به عنوان وسيله‌اي براي انتقال پيام است. در جهان امروز اگر مي‌خواهيم پيامي را به گوش جهانيان برسانيم، تنها يک راه داريم: (رسانه‌ي با کيفيت).
دانشگاه رنا ©
